Otyłość

Otyłość uznaje się za chorobę cywilizacyjną, będącą jednym z największych zagrożeń dla zdrowia współczesnej populacji. Zobacz jak sobie z nią radzić i jakie mogą być jej potencjalne skutki.

Otyłość uznaje się za chorobę cywilizacyjną, będącą jednym z największych zagrożeń dla zdrowia współczesnej populacji. Cierpi na nią obecnie w naszym kraju ponad 20% dorosłych osób¹. Natomiast nadwagę ma już trzech na pięciu dorosłych Polaków. Narodowy Fundusz Zdrowia szacuje, że za 6 lat otyłych Polaków będzie aż 30%².

Zgodnie z definicją WHO otyłość to nieprawidłowe i nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej, które stwarza zagrożenie dla zdrowia. To choroba przewlekła bez tendencji do samoistnego ustępowania³.

Pamiętajmy jednak, ze nie każda „puszysta” osoba jest otyła. Otyłość, podobnie jak inne choroby, ma jasno określone kryteria rozpoznawania. Służy do tego przede wszystkim tzw. współczynnik BMI (ang. Body Mass Index). Na jego podstawie możemy określić odchylenia od normy dotyczące masy ciała.

BMI każdy z nas może łatwo policzyć samodzielnie – wystarczy masę ciała w kilogramach podzielić przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu.
Wynik oznacza⁴:

BMI (kg/m²) Stan odżywienia

Wskaźnika BMI nie należy stosować w przypadku kobiet w ciąży, a u osób uprawiających sport i pracujących fizycznie może być zawyżony z powodu zwiększonej masy mięśniowej. Na wskaźnik BMI mogą wpływać także: stan nawodnienia (odwodnienie, obrzęki), gromadzenie się płynu w trzeciej przestrzeni (np. wodobrzusze), ubytek masy mięśniowej w przebiegu chorób neurologicznych, duże guzy⁴.

Kolejnym łatwym do samodzielnego sprawdzenia wskaźnikiem ilości trzewnej kanki tłuszczowej jest pomiar obwodu talii. Pomiar obwodu talii powinien być wykonywany taśmą mierniczą na wysokości pępka. Otyłość trzewną rozpoznaje się przy obwodzie talii u: mężczyzn ≥94 cm a u kobiet ≥80 cm³.

W 90% przypadków otyłość wynika z zaburzenia bilansu energetycznego spowodowanego spożyciem zbyt dużej ilości kalorii w stosunku do zapotrzebowania energetycznego organizmu – czyli zwyczajnie z przejadania się. Nadmierne spożycie wysokoenergetycznej żywności i niedostateczna aktywność fizyczna to podstawowe czynniki ryzyka rozwoju otyłości⁵.

Aktualnie styl życia sprzyja dodatniemu bilansowi energetycznemu. Rozwój cywilizacyjny – powszechnie dostępne samochody, windy, schody ruchome w budynkach, a w wśród dominujących rozrywek gry komputerowe i konsole, powoduje ograniczenie aktywności fizycznej³.

Jednocześnie żywność stała się wysoce przetworzona, uboga w naturalne składniki. Obniżyła się jakość produktów żywnościowych, a jednocześnie zwiększyła się ich gęstość energetyczna. w wielu produktach spożywczych producenci zwiększają zawartość tłuszczów i węglowodanów prostych, aby uatrakcyjnić ich smak i zwiększyć sprzedaż³.

Na rozwój otyłości wpływają także niektóre cechy osobowości, a także zaburzenia lękowe lub depresyjne. Dość często spotykanym zjawiskiem, wynikającym z nieumiejętności radzenia sobie z sytuacjami stresogennymi jest „zajadanie stresu”³.

Zdarza się także, że otyłość jest wynikiem innych chorób takich jak np.: niedoczynność tarczycy, guzy mózgu, zespół Turnera, zespół Downa czy stosowania niektórych leków, np. glikokortykoidów, leków psychotropowych, β-blokerów³.

Otyłość jest bardzo poważną chorobą, która stanowi realne zagrożenie dla zdrowia. Wraz ze wzrostem masy ciała wzrasta ryzyko pojawienia się groźnych dla życia chorób metabolicznych i sercowo-naczyniowych⁴.

Z powodu nadmiaru tkanki tłuszczowej trzewnej dochodzi do gromadzenia się tłuszczu w wątrobie i mięśniach szkieletowych co prowadzi do rozwoju powikłań takich jak: stany przedcukrzycowe oraz cukrzyca typu 2; dyslipidemia aterogenna (zmniejszone stężenie „dobrego” cholesterolu HDL, zwiększone stężenie triglicerydów, przy często niewielkich zmianach stężeń cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL); choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, miażdżyca tętnic szyjnych, udar mózgu); niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby; uszkodzenie nerek; nowotwory (m.in. jelita grubego, piersi, endometrium) czy zaburzenia hormonalne prowadzące do bezpłodności u kobiet i mężczyzn³. Konsekwencjami nadmiernego gromadzenia się tłuszczu trzewnego są także: refluks żołądkowo-przełykowy czy zespół bezdechu sennego³.

Zbyt duża masa stanowi też obciążenie dla organizmu, prowadząc do choroby zwyrodnieniowej stawów (kolanowych, biodrowych i kręgosłupa) czy przewlekłej niewydolności żylnej³.

U osób otyłych zwiększa się ryzyko wystąpienia kamicy pęcherzyka żółciowego, wysiłkowego nietrzymania moczu czy astma. Nadmierna masa ciała staje się w końcu przyczyną znacznego obniżenia jakości życia³.

Na większość czynników powodujących otyłość sami mamy wpływ. Warto wybrać zasady zdrowego odżywiania i odpowiedniego stopnia aktywność fizyczną.

W razie potrzeby należy zwrócić się o pomoc do lekarza – istnieją specjalne diety, leki oraz metody chirurgiczne ułatwiające zmniejszenie masy ciała⁶.

1. Brończyk-Puzoń A. et al., Epidemiologia otyłości na świecie i w Polsce, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, tom 5, nr 1, 1–5
2. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/otylosc-choroba-wagi-ciezkiej,7355.html
3. https://www.mp.pl/nadwaga-i-otylosc/wytyczne/246952,-nadwaga-i-otylosc-u-doroslych
4. https://www.mp.pl/nadwaga-i-otylosc/wytyczne/259333,rozpoznawanie-otylosci-oraz-chorob-towarzyszacych
5. https://www.mp.pl/nadwaga-i-otylosc/wytyczne/show.html?id=259332
6. https://www.mp.pl/nadwaga-i otylosc/wytyczne/show.html?id=259332&offset=1