Udar mózgu to problem nie tylko medyczny, ale także społeczny i ekonomiczny. Zbiera śmiertelne żniwo, a ci, dla których nie zakończy się zgonem, często zmagają się z jego niezwykle poważnymi konsekwencjami – niemożliwością powrotu do pracy, koniecznością opieki i rehabilitacji, inwalidztwem¹.

Jak dochodzi do niedokrwiennego udaru mózgu? Gdy lipidy (m. in. cholesterol) odkładają się w ścianach naczyń tętniczych, przepływ krwi bogatej w tlen i składniki odżywcze do narządów może zostać ograniczony. Kiedy naczynie zostanie całkowicie zablokowane, krew nie dopływa do mózgu – pojawiają się objawy udaru, a niedokrwione komórki narządu zaczynają obumierać^2,3.

• Objawy udaru mogą się różnić w zależności od tego, która część mózgu uległa uszkodzeniu.
• Prawidłowe rozpoznanie pierwszych symptomów znacząco zwiększa szanse chorego na skuteczny ratunek.
• Początkowe leczenie pacjenta po udarze ma na celu utrzymanie pacjenta przy życiu, a postępowanie rehabilitacyjne ponowne przystosowanie do funkcjonowania rekonwalescenta w życiu społecznym i zawodowym¹.

Jeśli zauważysz u siebie lub Twojego bliskiego niepokojące objawy, które mogą sygnalizować udar, niezwłocznie wezwij karetkę pogotowia⁴. Szczególnie czujni powinni być pacjenci znajdujący się w grupie ryzyka, m.in. z nadciśnieniem tętniczym, otyłością, cukrzycą, chorobami serca⁵. Nie wahaj się porozmawiać ze swoim lekarzem rodzinnym o zagrożeniu i możliwej profilaktyce⁴!

Najczęstszym sygnałem, mogącym świadczyć o niedotlenieniu komórek mózgu, są zaburzenia ruchowe, czyli osłabienie, a nawet bezwład kończyn lub kończyny po jednej stronie ciała. Brak czucia może objąć także dolną część twarzy, powodując opadnięcie jednego kącika ust. Wyraźnym symptomem jest także afazja – niemożność wysłowienia się - chory nie potrafi wyartykułować myśli - i zrozumienia mowy (lub oba zaburzenia jednocześnie)⁴.

Chory może odczuwać trudności w połykaniu z powodu osłabienia mięśni języka i gardła. Znamienne są także zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej, a w przypadku rozległego udaru zaburzenia, nawet utrata przytomności³.

Należy również zareagować jeśli wystąpią: zaburzenia widzenia (szczególnie, gdy zanika połowa pola widzenia), zez, czy ograniczenie ruchomości gałek ocznych⁴.

Nigdy nie lekceważ objawów udaru mózgu! Nawet gdy nie jest rozległy, wymaga specjalistycznej pomocy lekarskiej. Jeśli podejrzewasz go u siebie lub bliskich, niezwłocznie wezwij pogotowie ratunkowe. Dla chorego kluczowe są pierwsze 3 godziny po wystąpieniu udaru niedokrwiennego (w szczególnych przypadkach 6 godzin), gdy lekarz ma możliwość podania mu leku rozpuszczającego zakrzep zatykający tętnicę. Po tym czasie komórki mózgowe ulegają nieodwracalnym zmianom, a szanse na całkowity powrót do zdrowia dramatycznie maleją³.

Po przeminięciu bezpośredniego zagrożenia życia zespół ekspertów zapewnia choremu odpowiednie żywienie, pielęgnację i intensywną rehabilitację. Opieka poudarowa ma na celu jak największe ograniczenie niepełnosprawności pacjenta. Obumarłe komórki mózgowe nie mogą się zregenerować, ale plastyczność mózgu powoduje, że inne komórki częściowo przejmują funkcję tych, które uległy uszkodzeniu. Pomaga w tym rehabilitacja neurologiczna – terapia zajęciowa i ponowna nauka codziennych czynności³.

Udar wiąże się także z obciążeniem psychicznym – choremu trudno zaakceptować niesprawność, utratę sił, czy strach o własne życie. Może czuć się także obciążeniem dla bliskich, a niemożność powrotu do obowiązków zawodowych i życia towarzyskiego sprzed incydentu wpływa negatywnie na jego psychikę. Wskazane jest podjęcie psychoterapii i szukanie pomocy w grupach wsparcia³.

Chorzy, którzy otrzymali lek rozpuszczający zakrzep, mają duże szanse na całkowite ustąpienie zaburzeń neurologicznych. Zagrożenie jest jednak ogromne – blisko 1/3 chorych umiera, a wielu cierpi z powodu niepełnosprawności, codziennie zmagając się z trudami powrotu do funkcjonowania społecznego i zawodowego, nigdy nie odzyskawszy pełni sił³. Dbałość o dietę, uprawianie aktywności fizycznej, leczenie chorób przewlekłych, rezygnacja z palenia papierosów może przyczynić się do redukcji ryzyka wystąpienia udaru⁴. Zważywszy na powagę możliwych konsekwencji, warto już dziś zainwestować w swoją przyszłość i wybrać drogę do zdrowego stylu życia.

1. B. Błaszczyk, R. Czernecki, H. Prędota-Panecka, Profilaktyka pierwotna i wtórna udarów mózgu, Studia Medyczne, 2008, 9: 71-75
2. B. Cybulska, D. Szostak-Węgierek, Z. Kasprzyk, Co to jest miażdżyca i jaki jest jej związek z nadciśnieniem tętniczym, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/ryzyko/58839,co-to-jest-miazdzyca-i-jaki-jest-jej-zwiazek-z-nadcisnieniem-tetniczym (14.07.2020)
3. M. Bodzioch, Udar mózgu, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu (14.07.2020)
4. I. Duraj, Udar: rozpoznawanie, metody leczenia i rehabilitacja, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/167087,udar-rozpoznawanie-metody-leczenia-i-rehabilitacja (14.07.2020)
5. NFZ, NFZ o zdrowiu. Udar niedokrwienny mózgu, Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia, Departament Analiz i Strategii, Warszawa, październik 2019, 6-9