Nawet o 50 % częściej niż na Zachodzie i w Unii Europejskiej w Polsce dochodzi do zawałów serca¹. Doprowadzają one nawet do 90 tys. zgonów Polaków rocznie²! Niechlubna statystyka jest wynikiem m.in. braku właściwej profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego – miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, a także niewłaściwego stylu życia¹.

By ograniczyć ryzyko, wsłuchaj się w głos swojego serca. Być może już dziś daje Ci znaki ostrzegawcze! Przeanalizuj, czy jesteś w grupie ryzyka i zastanów się, co możesz zrobić dla swojego serca, by służyło Ci jak najlepiej. Nie przewidzisz zawału, ale wspólnie ze swoim lekarzem, możecie zadbać o to, by go uniknąć.

• Zawał serca oznacza martwicę fragmentu mięśnia sercowego, wywołaną jego niedokrwieniem³.
• Czynniki ryzyka zawału dzieli się na dwie grupy – niemodyfikowalne, na które nie ma się wpływu i modyfikowalne, które można ograniczać, a nawet eliminować⁴.
• Objawy zawału nie zawsze są takie same – mogą się różnić w zależności od płci, wieku, rozległości zawału³.
• Im wcześniej rozpocznie się leczenie zawału, tym więcej mięśnia sercowego można uratować. Czas reakcji jest bardzo ważny³!
• Po minięciu bezpośredniego zagrożenia życia, po wyjściu ze szpitala, pacjent otrzymuje odpowiednie leki i zalecenia. Powinien pozostawać pod opieką kardiologa⁴.

W tętnicach tworzą się blaszki miażdżycowe. W nich gromadzi się m.in. cholesterol, który powoduje, że stają się miękkie i podatne na uszkodzenia. Gdy blaszka pęknie, jej fragmenty przedostają się do krwi, a kiedy któryś znajdzie się w tętnicy węższej niż jego średnica, tworzy zator, blokujący swobodny przepływ krwi bogatej w tlen do mięśnia sercowego. Niedotlenione powoduje, że dochodzi do obumarcia części narządu^3,5.

Prawdopodobieństwo zawału rośnie wraz z wiekiem. Jest to związane m.in. z naturalnym procesem starzenia się, w wyniku którego dochodzi do zwężania się tętnic, rozwoju zmian miażdżycowych i pojawiania się innych chorób. Do niemodyfikowalnych czynników ryzyka, poza wiekiem, należy płeć męska, czy występowanie chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie.

Wśród czynników, na które masz wpływ, można wyróżnić: nieprawidłowe stężenia cholesterolu, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, otyłość oraz styl życia. Zaburzenia lipidowe znacząco wpływają na wysokość ryzyka – im niższe stężenie frakcji HDL-C i wyższy LDL-C, tym wyższe prawdopodobieństwo zawału⁶.

Powszechnie kojarzonym z zawałem objawem jest silny ból i uczucie ucisku za mostkiem. Chory opisuje go jako pieczenie, czy uczucie rozległego bólu. Może wystąpić również ból żuchwy, szyi, pleców, lewej ręki, barku. Czasem osoba z zawałem serca skarży się na nudności i wymiotuje. Charakterystyczne są obfite zimne poty, a także zawroty głowy. Niekiedy ból w ogóle nie występuje, ale dochodzi do zasłabnięcia lub duszności³.

Jeżeli ból w klatce piersiowej utrzymuje się ponad 5 minut – mimo chwili odpoczynku, czy przyjęciu leku (przepisanej przez lekarza choremu na serce nitrogliceryny), należy zadzwonić po pogotowie ratunkowe. Już w karetce personel ma szansę powiadomić szpital, a w razie zatrzymania akcji serca, przywrócić ją. Im wcześniej rozpozna się zawał, tym większe szanse na skuteczny ratunek i jak najmniejsze spustoszenie w komórkach mięśnia sercowego³!

Po rozpoznaniu zawału lekarz wdraża leczenie farmakologiczne lub połączenie leków i metod zabiegowych. W pierwszej kolejności podawane są leki przeciwzakrzepowe, mające za zadanie udrożnić tętnice i umożliwić przepływ krwi bogatej w tlen. W pierwszej dobie zawału włącza się preparaty zmniejszające poziom cholesterolu, a gdy stan kliniczny ustabilizuje się, środki obniżające zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen⁷.

Co piąta osoba umiera po roku od wystąpienia zawału serca³. Dlatego ogromnie ważne jest przestrzeganie zaleceń i wdrożenie profilaktyki po opuszczeniu szpitala. Obejmuje ona leczenie farmakologiczne, modyfikację stylu życia oraz rehabilitację pozawałową, skupiającą się głównie na ćwiczeniach poprawiających wytrzymałość mięśnia sercowego⁷.

Wybór drogi do zdrowego stylu życia powoduje, że zmniejszasz ryzyko wystąpienia zawału. Rezygnacja z palenia papierosów, uprawianie aktywności fizycznej, dbanie o prawidłowy poziom cholesterolu i wprowadzenie racjonalnej diety to kroki, które powinieneś podjąć, jeśli chcesz cieszyć się zdrowiem i żyć dłużej.

1. Z. Wojtasiński, Mamy wciąż większą zapadalność na zawały niż inne kraje UE, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/aktualnosci/202185,mamy-wciaz-wieksza-zapadalnosc-na-zawaly-niz-inne-kraje-ue (16.07.2020)
2. M. Gierlotka i wsp., Zapadalność, leczenie, śmiertelność szpitalna i rokowanie 1-roczne w zawale serca w Polsce w latach 2009-2012 , Ogólnopolska Baza Danych AMI-PL
3. G. Kopeć, Zawał serca, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/zawal/62035,zawal-serca (16.07.2020)
4. E. Stanek-Misiąg, Zawał w godzinę, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/wywiady/228343,zawal-w-godzine (16.07.2020)
5. B. Cybulska, D. Szostak-Węgierek, Miażdżyca, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/informacje/definicje/54556,miazdzyca (16.07.2020)
6. W. Modrzejewski, W. J. Musiał, Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo--naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I. Klasyczne czynniki ryzyka, Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2010; 1(2):106-114
7. G. Kopeć, Leczenie zawału serca, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/zawal/show.html?id=171291 (16.07.2020)